Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleşatır bir düzen bileğildir. Tüze, topluluk içinde insanoğluın filvaki nite davrandıklarını bileğil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak bâtınin vardır. Adalet kıymeti zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene bırakmak, maşeri dirimın gerçekleşmesini çıkarmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin hakkındasına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, banko düz kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle topluluk içinde insanoğluın çizi ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her dakika mümkündür. “İşte hukuk, in davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir düzen, bir bütündür.” İnsan-in, in-doğa ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru bâtınin evrensel ilkelerle güvence şeşna tuzakınmasıdır. Tüze, beşeriyet seviyesi bâtınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşunca kuruntu ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, topluluk sözleşmesi, doğa ve insanoğlu olarak tamlayan görüşlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini çıkarmak için konulan ve amme gücüyle desteklenen kaide, doğruluk ve kanunların hepsidür. Henüz geniş bir tanımıyla hukuk, adalete yönelmiş maşeri evetşyalnız düzenidir. Tüze Söz Valörı Tüze kelimesi Arapça “doğruluk” kökünden hasılat ve doğruluk kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “doğruluk” kelimesinin çoğyüce “beddua’kak”tır. Türk Dil Kurumu’na gereğince hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım güçlükleü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk anlamında da kullanılır. Uygulayım Valörı Tüze dönemden döneme değiştiği bâtınin hala doyurucu bir tanım bünyelamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Muayyen bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) rabıtlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak hukuk, kendi içinde ana olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri mevzu meydan kısmına Özel Tüze, kişiler ile talih veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Esas Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun esaslıca zir dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik talih tarafından güvenceye tuzakınmış ve cebri yaptırımlara mevla olmasıdır. Tüze kuralları in davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun paha kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde nazir nitelikteki umum durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze meydanında yaptırım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bâtınin kullanılır. Tüze düzenini esenlamayı ve korumayı yalnızçlayan yaptırımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları dikilmek bâtınin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve mangiz cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, fırka mantinota; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları üzere ayrı ayrı hukuk dallarında ayrı ayrı yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya politik görüşleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan hukuk, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşeri bir evetşyalnız düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, pratik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşeri dirimı düzenleyip insanoğluın pasış ve asayiş içinde bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Uygulamalı Yarar (Sosyal İhtiyaçların Katlanması) Hukukun pratik amacını, maşeri gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile topluluk içinde canlı insanoğluın, birbirleri ile inşa etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın bünyesından kaynaklanan gereksinimlerinı hakkındalamaya çtuzakışır. Tüze bu fonksiyonu ile tevellüt, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek hukuk düzeni dirimın ana gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın tabii bünyesına ve bundan ileri gelen gereksinimlerine yarar tutulmak zorundadır. Tüze önemli ölçübile, kazançlı gerçeklere bile merbutdır; kazançlı yoksulluklara uymalı ve onları hakkındalamalıdır. 3. Adalet Tüze bu fonksiyonu ile mukannen bir aranjman şeşna aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir muadelet düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak reel kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük tanımıyla hak, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) tutulmak üzere dü ayrı ayrı anlamda kullanılır. Adalet haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet anlamında zatî bir özelliği deyimler. şahıs her dakika haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni özgülemek uğrunda ruzuşeb ve bileğsorunmez bir çaba gösterir. İşte bu çizi ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak mefhumı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilgi biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk meydanında hukuki paha olarak kavlükarar konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Sosyete bâtınindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini bâtınermiş kurallar umumü olarak hukuk, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve istismar etmek yerinde bulunduğuna gereğince, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm hukuk sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir paha niteliğindeki adalettir. Tüze bir topluluk düzenini bâtınerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lüzum bulunan düzeni muhafaza etmek, gerekse onu bileğsoruntirmeyi meşrulaştırmak bâtınin her dakika adalete esasvurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta hakkındamıza kurulu hukuk düzenlerinin asli örneği, olması gereken hukuk anlamında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan hukuk düzenlerinin namına yarar olup olmadığı açısından bir paha ve yorum ölçüsü olabilir. Yine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve menfi hakkındalıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra içinde olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Olağan olarak tüm hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşyalnız uyacak, hem bile bu maşeri dirimın pasış içinde sürebilmesi bâtınin bir düzen görünümünü esenlamaya çtuzakışacaktır.
Giresun Otelleri